Domates yetişme koşulları: Domates nasıl yetiştirilir?

Domates yetişme koşulları genelinde domatesin nasıl yetiştirildiği ve yetiştirirken dikkat edilmesi gereken hususları ele alacağız. Domates nasıl yetiştirilir diye merak ediyorsanız sizler için harika bir rehber hazırladık. İşte detaylar…

Domates, eski zamanlardan bu yana sofralarımıza eşlik eden en popüler sebzelerden biridir. 200 yıldan beri, en önemli sebze mahsullerinden biri olan domates, farklı iklim ve ve topraklarda yetişen pek çok çeşide sahiptir. Ülkemizde domates yetiştiriciliği oldukça fazla sayıdadır. Örtü altı, açık tarla, bahçe ve saksılarda olmak üzere çok sayıda alanda domates yetiştirilmektedir.

İlginizi Çekebilir: https://tarimyurdu.com/domates-sulama-rehberi/

Domates, herhangi bir bahçeli evde eksik olmayan bir sebzedir. Bu yüzden burada size nasıl domates yetiştireceğinize dair bazı ipuçları vereceğiz. Domates yetişme koşulları her zaman olduğu gibi organik tarıma uygun, yani sentetik kimyasal ilaç kullanmadan, doğal savunma yöntemleriyle yetiştirilerek sağlanmalıdır. Amacımız sağlıklı ve sürdürülebilir domatesler elde etmektir, bununla ilgili olarak domatesin nasıl yetiştirildiğinden bahsetmemiz gerek. Doğrudan kendi diktiğiniz bitkiden topladığınız domatesi yemenin verdiği tatmin hiçbir şeyde yoktur. O halde, domates yetişme koşulları nelerdir, domates nasıl yetiştirilir bir göz atalım…

Domates için uygun toprak ve iklim

Domates için en iyi toprak hangisidir sorusu akıllara gelebilir. Çünkü, herhangi bir bitkinin gelişip meyve veya sebze verebilmesi için toprak tipi ve kimyasal yapısı oldukça önemlidir. Domates yetiştirmek için ideal toprak pH = 6’dır, toprak oldukça gevşek ve drene olmalıdır ve bitki hastalıklarını destekleyecek durgun sudan arındırılmış olmalıdır. Ayrıca, iyi bir hasat elde etmek için toprağın besin ve organik madde bakımından zengin olması gerekir. Aslında domates oldukça açgözlü bir sebzedir.

Domates hangi iklimde yetişir sorusu da akıllara gelen bir diğer sorudur. Çünkü bu soru, direkt olarak domates yetişme koşulları kapsamında ele alınır. Yeterince soğuğa dayanıklı domates türleri seçilmiş olsa bile, yine de soğuğa dayanabilen ve her şeyden önce mükemmel güneş ışığına ihtiyaç duyan bir bitkidir. Güneşin eksik olmadığı bir araziniz olduğu sürece, domatesler pratik olarak ülkemizin her yerinde yetiştirilebilir.

Domates gübreleme

Domatesin gübrelenmesi iyi bir hasat için çok önemlidir, özellikle de toprak önceden işlenmişse. Organik maddenin toprağa en önemli katkısı temel gübrelemedir. Bu da, domates yetiştiriciliğinde önemli bir husustur. 

Bahçede domates ekimi yaptığımızda metrekare başına 0,6 kg peletlenmiş organik gübreyi miktar olarak hesaplıyoruz, gübre veya olgun kompost ise 10 kat daha fazla. Seçim göz önüne alındığında, pelet yerine olgun gübre kullanmak her zaman daha iyi olacaktır. Çünkü daha fazla madde eklenmesiyle toprak inceltilerek yapısını iyileştirir. Üretim düzenli ise gübreleme ilaveleri yapılabilir ve domateslerin yetişme esnasında müdahale edilebilir. 

Domates nasıl ekilir?

Domates yetişme koşulları göz önüne alındığında domatesin nasıl ekildiği de önemli bir detaydır. Domatesi tohum veya fide olarak dikebilirsiniz. Ancak, bahçeye domates dikmek istediğinizde fide dikmeniz daha kolay ve pratik olacaktır. Tamamen yeniden başlamak isteyenler tohum ekerek işe başlayabilir. Eğer, domates tohum ekimi yapacaksanız şubat – mart ayları arasında ekilmelidir, tohum yaklaşık bir hafta içinde filizlenir. Sıcak bir ortama yerleştirilmelidir. Domates yetişme koşullarında sıcaklık önemli bir koşuldur. Bu nedenle, domates tohumunun çimlenmesi için yaklaşık 22 – 24 derece sıcaklığın olması yeterlidir. Daha sonra ise büyümesi için en az 13 derece sıcaklık yeterli olacaktır. Domates, ışık saatinden çok sıcaklığa duyarlı bir bitkidir. 

Domates tohumu yavaştan çimlenmeye başladıktan sonra fide halini alacaktır. Bundan sonra fideleri nakletme işlemi başlar. Fidelerin hangi mesafeye nakledileceğine karar verme aşamasına geçebilirsiniz. Fideler belirli bir boyuta ulaştıktan sonra büyümeyi durdurabilir ve desteğe ihtiyaç duymaz ve tam tersi de olabilir. Bunun için, onları gözlemlemek ve bununla bağlantılı olarak nakletmek iyi olacaktır. 

Domatesler genellikle belirsiz bir büyümeye sahiptir. Bu yüzden genellikle 70 cm aralıklarla sıralar halinde dikilebilir. Diğer domates bitkisi ile arasında yaklaşık 50 cm uzunluğunda boşluk olmasına özen gösterilmelidir. Ayrıca, destekleri yatay olarak düzenlemek daha uygun olacaktır. Aynı alışkanlığı gösteren domates bitkileri için durum daha farklı olabilir, ancak genel olarak domates bu şekilde sıralanmaktadır. 

Domates fidesi dikmek 

Domates fidesi nasıl dikilir? Tohumluklara ekimden sonra saksılara, çiçeklenme öncesi aşamaya kadar geçirilir. Bu noktada, minimum sıcaklıklar en az 10 derece olduğu sürece ekim yapabilirsiniz. Çiçeklerin tutunması için en az 13 dereceye ihtiyacı vardır, aksi takdirde meyvesiz bir düşüş olacaktır. Çiçeklenme öncesi aşamada, bitkiler yaklaşık 30 cm boyunda olduğunda, fideleri çiçek yatağının dışına bakacak şekilde düzenlemenize olanak tanır. Böylece tüm çiçekler o taraftan çıkacaktır ve hasat çok daha uygun olacaktır.

Domates yetiştirme koşulları

Bir bahçede veya başka bir alanda domates bitkilerini başarılı bir şekilde yetiştirmek için bazı yetiştirme koşullarını bilmemiz gerekir. Bunlardan başlıcaları şöyledir: doğru destekleri ayarlamak, yabani otları uzak tutmak, gerektiği kadar sulama ile suyu eksik etmemek ve doğru yükseklikte keserek bitkileri uygun şekilde budamak.

Domates bitkisinin büyürken uzanmasını veya daha da kötüsü meyvenin ağırlığı altında kırılmasını önlemek için desteklerin düzenlenmesi çok önemlidir. Bununla ilgili pek çok seçenek mevcuttur. Hatta bu seçeneklerden biri de farklı şekillerde yapılan DIY iskelelerdir. 

Belirli büyüme gösteren domates çeşitleri için yere çakılan basit bir dikey direk yeterlidir, ancak çoğu durumda daha karmaşık yapılar inşa etmek daha iyidir. Önemli olan bitkinin her yerinin dik ve güneşli durmasını sağlamaktır. Kazık yapmaya ek olarak, genellikle gözden kaçan domates sapını büyüdükçe bağlamayı unutmamak da önemlidir diyebiliriz. 

Domates budama

Domates budama işlemi, domates bitkisinin gelişip büyüyebilmesi ve verimli mahsul verebilmesi için oldukça önemlidir. Domates bitkisi üzerinde çok sayıda çeşitli filizler üreyebilir. Bunlar bitkinin enerjisini dağıttıkları için mümkün olan en kısa sürede tabana yakın bir şekilde kesilmelidir. Aynı şey tabanda büyüyen yabani otlar için de geçerlidir. Budama sonrası gübre desteği sağlanarak bitkinin çoğaltılması sağlanır, böylece daha sonra domates elde edilir. Toprağı fakirleştirmemek için kesilenler bitkilerin dip kısmına bırakılabilir. Toprakta çok fazla azot varsa, dişi domatesler çiçek kümelerinden ve yaprak damarlarından da doğabilir.

Budama yapıldıktan sonra domates eylül ayına kadar büyümeye bırakılmalı. Bitkinin daha fazla uzaması için ulaşılan yüksekliğe konsantre olmasına izin verilir. Bu esnada da, sulama işlemi bitkinin büyümesi için destek sağlayacaktır. 

Domates ne kadar sulanır?

Domates yetişme koşullarından birisi de bir mahsulün ne kadar suya ihtiyacı olduğu konusunda doğru bilgi vermek kolay değildir. Domates için de aynı şey geçerlidir. Üstelik domates oldukça su içeren bir sebzedir. Fakat bu durum sizleri yanıltmasın, domates suyu sever, ancak aşırı olmadığı sürece. 

Sera domates yetiştiriciliği için domates yetişme koşulları için metrekare başına 1.400 litre suya ihtiyacı vardır, ancak sebze bahçesinde ise doğal olarak iklime ve toprağa bağlıdır. bu faktörlere göre domates sulaması yapılır. 

Domates ne kadar sulanır dendiğinde ortalama olarak, yağmur suyu da dahil olmak üzere 600 – 900 litre yeterlidir. Bir fikir edinmek için, bir milimetre yağmur = metrekareye 1 litre su olarak düşünebilirsiniz. Yağmur yağmazsa, genellikle haftada bir – iki kez bolca, ancak durgunluğa izin vermeden ıslanmalıdır.

Domates hastalıkları

Domates yetişme koşulları yeterli seviyede sağlandığında muhtemelen domates bitkisi hasta olmayacaktır. Ancak bazı durumlarda aksi gibi de olabilmektedir. Domates bitkisi bazı böceklere av olabilir ve her şeyden önce çeşitli hastalıklara maruz kalır. Bu nedenle organik tarım, sorunları önleyebilecek dikkatli yetiştirme uygulamalarının yanı sıra zamanında müdahale etmek için sürekli gözlem gerektirir.

• Mantar hastalığı: Mantar hastalıkları ortaya çıkarsa, bitkilerin yakılması veya çöpe atılması gerektiğini ve kompostlama için kullanılmaması veya yerde bırakılmaması gerektiğini hatırlamakta fayda var. Ayrıca domates yanıklığı veya fusarium gibi hastalıkların üremeleri toprakta kalabilir ve sonraki yıllarda tekrar bahçeye vurabilir, bu nedenle ekim nöbeti önemlidir. Sağlıklı bir sebze bahçesi için koşullar yaratırsanız, tedavilere başvurmaktan kaçınabilirsiniz.
• Tüylü küf: Domates hastalıklarından bir diğeri de tüylü küftür. Bu hastalık yaprakların sararması ile tanınır, ışığa baktığınızda sararmış yaprakta farklı yoğunluklar görebilirsiniz. Renk daha sonra kahverengiye döner ve gövde veya meyve üzerinde yamalar halinde bulaşır. Domates meyvelerinde tüylü küf, lekeler halinde kendini gösterir. Gece nem ve sıcaklık nedeniyle genellikle ağustos ortasından itibaren görülür. Bununla mücadele etmek için, iyi bir önlem mantar ilacı kullanımını azaltabilse bile, Bordo karışımı, bakır oksiklorür veya her durumda bakır bazlı organik ürünler kullanılır.
• Alternaria: Domatesi etkileyen diğer bir mantar hastalığıdır. Tüylü küf gibi yapraklarda sararma ile başlar ve daha sonra meyvelerde koyu lekeler ve çürümeler şeklinde kendini gösterir. Çürük meyvenin herhangi bir yerinde bulunabilir, bu nedenle bir fizyopati olan apikal çürüklükten ayırt edilir. Organik tarımdaki alternaria her zaman bakır muameleleriyle çelişir.
• Fusarium ve verticillium: Domates fusarium, solduktan sonra kuruyan bitkilerin hızlı ölümüne neden olur. Sapı açtığınızda, enfeksiyonun bir işareti olan siyah kılcal damarlar görülebilir. Etkilenen bitki derhal ortadan kaldırılmalıdır, aksi takdirde hastalık domates mahsulümüze hızla yayılır. 
• Rhizottonia veya pitium: Domates, havuç ve maydanozu etkileyen mantar hastalığıdır. Yüksek nem ve en az 20 derece sıcaklık olduğunda etki eder ve bitkiyi köklerde etkiler. Bunu önlemek için ekim toprağının ve sebze bahçesinin toprağının bakırla dezenfekte edilmesi tavsiye edilir.
• Bakteriyoz: Domates bakterilerden etkilendiğinde, yapraklarda küçük noktalar oluştuğunda ve büyüme bodur olduğunda, bakır mantar hastalıkları gibi geri dönüşü olmayan bu sorun da tedavi edebilir.

Domates yetiştiriciliğinde dış etkenler nedeniyle gelişen durumlar

Domates yetişme koşullarında hastalıklardan farklı olarak, fizyopatiler anormal çevre koşullarından kaynaklanan problemlerdir. İklimde veya toprakta bir şeylerin yolunda gitmediğinin ana belirtilerini bitkiler üzerinde görebilmek mümkündür. Bunlardan bazıları şöyledir:

• Apikal çürük: Meyve üzerinde siyah bir nokta olarak kendini gösterir, esas olarak uzun çeşitleri etkiler. Apeks çürüklüğü genellikle su eksikliğinden kaynaklanır, ayrıca topraktaki çok fazla azot veya potasyumdan da kaynaklanabilir. En yaygın fizyopatilerden biridir.
• Renksizlik: 35 derecenin üzerindeki sıcaklıklarda likopen üretimi durur, bu nedenle domates renk almaz.
• Çiçek düşmesi: Çiçekler kurur ve meyve vermeden düşer. Genellikle iklimsel nedenlerle (çok soğuk, çok sıcak) ortaya çıkar, ancak aynı zamanda bitkinin acı çekmesi veya çiçeklerin tozlaşmaması nedeniyle de olur.
• Meyvenin bölünmesi: Domates, kuraklık durumunda cildi kalınlaştırır ve şiddetli yağmurlar meyveleri parçalayabilir.
• Çatlaklar: Havadaki yüksek nemden kaynaklanırlar, genellikle ağustos ayının ikinci yarısından itibaren ortaya çıkarlar. Alt kısım sağlıklı kalırken, sadece üst kısmı etkileyen bir örümcek ağı şeklinde olarak kendilerini gösterirler.
• Güneş yanığı:  Güçlü güneş ışığı, domates meyvesini beyazımsı veya kahverengimsi yapabilir. Güçlü yaz güneşinin olduğu günlerde bundan kaçınmak için gölgeleme ağlarına başvurmanız tavsiye edilir.
• Kedi ağzı:  Domatesin üst kısmında, oksin üretiminin olmaması nedeniyle ortaya çıkan üç kuru noktaya denir. Bitkiden çok fazla sayıda yaprak koparılırsa oluşur, bu nedenle kuvvetli budamaya dikkat edilmelidir.